| Çocuklar Neden Sık Hasta Olur? |
 |
 |
 |
Çocukluk çağında en sık görülen hastalıklar solunum yolu enfeksiyonladır. Çocuklarda solunum yolu denince burun ucundan akciğerlerin en küçük hava keseciklerin ekadar olan bölüm anlaşılır. Bu nedenle bu hattaki burun, boğaz, sinüsler, orta kulak, gırtlak (larinks), bronş, bronşit, akciğer dokusu ve zarlarının iltihapları SOLUNUM YOLU ENFEKSİYONU içine girer (Şekil 1). Yani bu solunum yolu hastalıkları nezle, grip, farejit, bademcik iltşhabı (tonsillit), sinüzit, orta kulak iltihabı (otit), larenjit, krup, bronşit, bronşiolit ve zatürre (pnömoni) dir. Bunlardan en sık görüleni ve tekrarlayanları nezle, grip ve farenjittir. Gırtlağın (larinks) üstündeki hastalıklara ÜST SOLUNUM YOLU ENFEKSİYONU altındaki hastalıklara ise ALT SOLUNUM YOLU ENFEKSİYONU denir.
 Çocuklar solunum yolu enfeksiyonu olmaya yatkındırlar. Bunun nedeni mikropların bulunduğu dış ortama vücudun ilk açılan kapısı burun ve boğazdan başlayan bu mukozalardır. Ayrıca dış ortamdan çocuğa ulaşan her bir mikrop çocuk için yenidir. Çocuğun bağışıklık sistemi bu mikrobu daha önceden tanımadığı için çocuğu enfekte (iltihap) eder. Bu mikrop grubunda özellikle virüsler vardır. Ayrıca bakteriler ve daha az oranda ikisi arasında kalan atipik mikroplar olan mikoplazma (mycoplasma) ve klamidyalar (chlamidia) da etkendir.
Çocukların sık üst solunum yolu enfeksiyonu olmasının en önemli nedeni demekki bağışıklık sisteminin henüz bu mikropları tanımamasıdır. Bundan anlaşılan da şudur ki : “Sık olmamak ve can sıkmamak şartıyla çocuklar hastalık nedenli değilse üst solunum yolu enfeksiyonu geçirmelidir”. Ancak bunun hastalık nedenli olup olmadığı araştırılmalıdır. Ancak sık hasta olan bir çocuk için genel nedenler ve geçirdiği solunum yolu enfekisyonunun tipine göre bir Çocuk alerji ve solunum yolu hastalıkları uzmanınca belli araştırmalar yapılmalıdır. Bunlar nelerdir ?
1. Sık hastalığa neden olan genel nedenler nelerdir ?
a. Bunların başında çocuğun yaşı gelir. Yukarıda anlatıldığı gibi çocuğun bağışıklık sistemi yaşadığı ortamdaki mikropları yeni tanımaktadır. Bu nedenle çocuklardaki sık hastalık en çok ilk 3 yaşda görülür. Çünki bağışıklık sistemi (immün sistem) 3 yaşında tam gelişimini tamamlar. Bu 5 yaşında tam olgun şekle gelir. Ancak yılda 3-5 den daha fazla hasta olan her çocuk uzmanı tarafından ARAŞTIRILMALIDIR.
b. Önemli bir neden çocuğun yaşadığı ortam (kreş….) dır. Kreş, anaokulu ve benzeri çocukların toplu yaşadıkları suni ortamda çocukların birbirine enfeksiyonu bulaştırma sıklığı artar. Bu nedenle kreş ve anaokulları çok önemli bir sık enfeksiyon geçirme nedenidir. Ancak sık hastalık buna dayandırmadan önce uzmanın fikri alınmalıdır.
c. Bunların dışında nedensel olarak en önemli etken bağışıklık sistemi (immün yetmezlik, immünolojik hastalık, bağışıklık eksikliğ…) eksikliğidir. Bu hastalık grubu çok değişken ve sıktır. Bir çocukda eskiden kabul edildiği gibi bağışıklık sistemi eksiliği var demek için mutlaka ağır enfeksiyonlar geçirmesi gerekmez. Örneğin IgA (immünglobulin A) eksiliği, IgG-subgrup eksikliği ve bir çok durumda çok sık nezle dışında bulgu olmayabilir. Bu nedenle beklenin üstünde hasta olan her çocuk için deneyimli bir çocuk alerji yada solunum uzmanı bu açıdan değerlendirmelidir.
d. Alerjik hastalılar da sık hastalık tablosunu taklid edebilir. Allerjik hastalıklar çocukların en sık kronik hastalığıdır. Hastalık tablosu, mesela nezle hali bağışıklıl sistemi hücresi akyuvarların (lökosit) organlara göçü ile olur. Alerji de bu olay mikropsuz olur. Etken evtozu yada polen gibi alerjenledir. Bu nedenle alerjik rinit (burun alerjisi) pekala yineleyen nezle halini taklid edebilir. Yada bir çok alerjik astımlı çocuk zatürre teşhisi alabilir. Benzeri örnek çoktur. Bu nedenle beklenin üstünde ve/veya atipik hasta olan her çocuk için deneyimli bir çocuk alerji yada solunum uzmanı bu açıdan değerlendirmelidir.
e. Beslenme bozukluğu da sık bir sık hastalık nedenidir. Bunun nedeni beslenme azlığında akyuvarların az çalışması ve boğaz ve diğer solunum yolu mukozasının direncinin kaybıdır. Ama bir başka ve belki artık gününüzde daha önemli olan fazla beslenme de sık hastalık nedenidir. Yani obezite çok önemli bir sık hastalık nedenidir. Çünki çocuğun üst solunum yolundada yağ birikerek geçiş daralmıştır, solunum yolu temizlenmesi bozulmuştur……. vs. Ayrıca çocukların maalesef çok tükettiği çukulata, kola, gazlı içecek, hazır mısır çerezleri ve mebzul katkı maddeli yiyeceklerle alına gıda katkı maddeleri (benzoat, sülfit, nitrit….) de çok önemli bir mukzal irritan ve sık enfeksiyon nedenidir.
f. Çevresel zararlardan korunamama da önemli bir nedendir. En önemlsi sigara dumanıdır. Sigara dumanın maruz kalan çocuk hem sık nezle, grip, otit hem de zatürre ve astıma yatkın hale gelir. Ayrıca çok kapalı ortamda yaşama, aşırı hijyen de sık hastalık nedenidir. Bunun yanında burun temizliği ve yıkamanın iyi olmaması d abir nedendir.
 2. Sık hastalığa neden olan özel hastalık durumu nedenleri nelerdir ?
a. Sık nezle-grip ve farenjit varsa…. Bu çocuklarda mutlaka bağışıklık sistem eksikliği, alerjik hastalıklar, geniz eti büyüklüğü (adenoid), bademcik büyüklüğü (tosil, tonsillit), doğumsal anomaliler (Down sendromu, talasemi..) neden olabilir. Ancak ilk 3 yaşda nedensiz de olabilir. Ama bunu diyebilmek için önce çocuğu değerlendirmek gerekir.
b. Sık orta kulak iltihabı (otit, otitis media) varsa…. Bu durumda mutlaka geniz eti büyüklüğü (adenoid), gastoözafageal reflü (mideden yemek borusuna kaçak), mutlaka alerjik rinit, bağışıklık sisteminde IgA eksikliği ve benzeri bir durum varlığı araştırılmalıdır. Ancak yatarak beslenme, gece beslenmesi ve beslendikten sonra hemen yatma da neden olabilir.
c. Sık sinüzit varsa…. Bu durumda mutlaka alerji, özellikle ev tozu ve polen alerjisi, geniz eti büyüklüğü (adenoid), gastoözafageal reflü (mideden yemek borusuna kaçak) ayırt edilmelidir. Ancak bir çok çocuk iyi tedavi edilmediği için sık ve kronik (müzmin) sinüzit olur. Sinüzit antibiyotik verip iyileşecek bir hastalık değildir. Mutlaka burun bakımı, izlem ve sürenin iyi ayarlanması gerekir.
d. Sık larenjit, krup, laringotrakeit varsa… Bu durumda da mutlaka alerji, özellikle ev tozu ve polen alerjisi, geniz eti büyüklüğü (adenoid), gastoözafageal reflü (mideden yemek borusuna kaçak) ayırt edilmelidir. Ancak birçok durumda neden bulunamaz. Ama tedavi gerekir. Mutlaka çocuğu çocuk alerji uzmanı değerlendirmeli ve gerekli ilaç ve koruyucu tedavi planı yapılmalıdır.
e. Sık zatüree yada bronşit varsa… Bu durum bir çok başlık altında toplanabilir. Bu sitenin “Solunum Yolu Hastalıkları” ve “Astım” bölümü tamamen okunmalıdır. Ancak şu kesin cümleyi ifade etmek gerekir “hiçbir çocuk nedensiz olarak sık zatürre olmaz”. Mutlaka ve mutlaka bağışıklık sistemi eksiliğinden akciğer anomalisi ve kistik fibrozisden tüberküloza kadar her şey ayrılmalıdır. Diğer bir çok açık ifade de şu olmalıdır: “Hiçbir çocuk sık veya yineleyen bronşit geçirmez. Bu çocujların çoğu astımdır”. Bu nedenlerledir ki bu çocuklar özel bir ihtimamla ve çocuğa özel bir yaklaşımla değerlendirilmeli ve plan yapılmalıdır. Ben pratik hayatımda bronşit dene bir çok çocuğun astım, astım denen bir çok çocuğun çekirdek yutmuş, zatürre denen bir çok çocuğun ise bronşlarında kanser olduğunu gördüm.
Bütün bunların sonucunda söylenebilecek en öz ifade sık hasta olan çocukların durumu normalden, yani hiçbir hastalık nedeni olmayan gelişimsel bir durumdan ciddi bir alerji yada bağışıklık sistemi eksikliğine kadar olabilir. Bu nedenle her çocuk kendine özgü durumu, ortamı ve hastalıklarının özellikleri ile birlikte değerlendirilmelidir. Bu durum deneyim, ilgi, eğitim gerektiren özel bir çocuk hastalıkaları disiplini olan çocuk alerji ve solunum yolu hastalıkları uzmanlığını gerektirmektedir. |
|
